Kwasówka leży na Białorusi około 16 km na południowy wschód od Grodna, w obwodzie grodzieńskim.
WOJNA POLSKO-BOLSZEWICKA W 1920 ROKU.
Na placu kościelnym, po prawej stronie przy murze znajduje się grób nieznanego żołnierza Wojska Polskiego z 1920 roku.
Na ziemnej mogile znajduje się kamienny pomnik w kształcie obelisku zakończony metalowym krzyżem. Na przedniej części znajdują się dwie tablice. W górnej części znajduje się płaskorzeźba orła w koronie, a pod nim napis o treści:
ŻOŁNIERZ
NIEZNANY A TAK
WIELKI CZYNEM
I ŚWIĘTA NAM
JEGO MOGIŁA
w dolnej części zaś:
NIOSĄC WOLNOŚĆ
OJCZYŹNIE SWEJ
SZLI POLACY NA BÓJ
We wrześniu 1920 roku Kwasówka leżała na szlaku przemarszu 2 brygady 21. Dywizji Górskiej gen. Andrzeja Galicy. Podczas bitwy nad Niemnem 21. Dywizja Górska wchodziła w skład 2. Armii Generała Edwarda Rydza-Śmigłego i otrzymała rozkaz opanowania przez 2. brygadę Induryi zajęcia przeprawy nad Niemnem w Komotowie. 26 września 1920 roku 4. Pułk Strzelców Podhalańskich ppłk. M. Boruty Spiechowicza stoczył walkę z wycofującymi się oddziałami bolszewickimi pod Obuchowem. Nie ma jednak zachowanych żadnych źródeł dotyczących okresu wojny polsko-bolszewickiej i okoliczności w jakich polegli żołnierze Wojska Polskiego pochowani w Kwasówce.
Obecnie mogiłą opiekuje się proboszcz parafii w Kwasówce – Jan Zaniewski oraz miejscowi Polacy.
OFIARY TERRORU KOMUNISTYCZNEGO W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ.
W dzień poprzedzający sowiecką agresję na Polskę komuniści z terenu Grodzieńszczcyzny przygotowali listy osób, które wykazywały antysowieckie i antykomunistyczne postawy. Osoby te miały w pierwszej kolejności być zlikwidowane lub wydane Armii Czerwonej. Na listach występowały zarówno nazwiska ziemian, nauczycieli jak i przedstawicieli szlachty zaściankowej. W Kwasówce grupa białoruskich i żydowskich komunistów aresztowała wójta gminy Władysława Szotę, sekretarza urzędu gminy Homanowskiego, kasjera Moćko i nauczyciela Polkowskiego. Zgodnie z przekazem ustnym wszyscy oni zostali rozstrzelani w rowie melioracyjnym w okolicach Kwasówki. Zwłoki zabitych ekshumowano w 1989 roku i pochowano na cmentarzu parafialnym w Kwasówce. Jest to zbiorowa mogiła 8 Polaków. Na grobie stoi pionowa płyta z czarnego granitu. Obok znajduje się granitowy krzyż. Na płycie widnieje napis:
WŁADYSŁAW SZOTA
WŁADYSŁAW HOMANOWSKI
LEONARD POLKOWSKI
MICHAŁ KRASIŃSKI
STANISŁAW SKARŻYŃSKI
ANDRZEJ MOĆKO
SAPOTNICKI
ADAMCZEWSKI
TU SPOCZYWAJĄ
ZWŁOKI ZAMORDOWANYCH
20.IX.1939 R.
POKÓJ ICH DUSZOM
PAMIĄTKA OD RODZIN ZAMORDOWANYCH.
SYMBOLICZNE UPAMIĘTNIENIE OFIAR KATYŃSKICH
W centralnej części cmentarza parafialnego znajduje się symboliczne upamiętnienie ofiar katyńskich. Na metalowym krzyży znajduje się napis:
KATYŃ
1940
Po obu stronach krzyża znajdują się dwa kamienie, a na nich tablice z inskrypcjami:
KAPITAN WOJSKA POLSKIEGO
STANISŁAW LEWONIEC
URODZONY 15.V. 1892 KWASÓWKA
FARMACEUTA, 11 PP.
ZAMORDOWANY PRZEZ NKWD
1940 KATYŃ
SIERŻANT WOJSKA POLSKIEGO
ZBIGNIEW STANISŁAW
LEWONIEC
UR. 14.X.1919 GRODNO
PILOT ESKADRA 305 DB
ZGINĄŁ 25.VI. 1941
CLACTON, ANGLIA
Teresa Dziurdź – obecnie mieszkanka Grodna pochodząca z parafii Kwasówka relacjonuje:
Stanisław Lewoniec ur.w Kwasówce był wujkiem mojej mamy. W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego i należał do Samoobrony Grodzieńskiej. Był w stopniu podporucznika. Brał udział w wojnie obronnej 1920 r. Mieszkał w Grodnie przy ul. Zawierszczyzna 3. Skończył kursy farmaceutyczne, trzymał w Grodnie swoją aptekę. W 1939 r. w Grodnie został aresztowany przez sowietów. Do rodziny pisał listy z obozu. Został rozstrzelany w Katyniu w 1940 r. Dowiedzieliśmy się o tym dopiero na początku lat 90-tych. Do wujka przyszedł list z Warszawy z prośbą o padanie danych o S. Lewońcu. Okazało się , że przy ekshumacji w Katyniu znaleziono kwitek podatkowy z jego nazwiskiem i adresem. Wujek zawsze chodził, jak mówiła babcia, w wojskowym mundurze. Osobiście bardzo mocno przeżyłam te tragiczne wydarzenia, śmierć wielu oficerów i mojego wujka. W 2010 roku pierwszy raz pojechałam do Katynia. Na ścianie z tysiącami tabliczek odnalazłam tabliczkę z nazwiskiem Stanisław Lewoniec. Było to dla mnie dużym przeżyciem. Po powrocie do domu postanowiłam w rodzinnej parafii, tam, gdzie się urodził i gdzie jest pochowana jego córka, postawić symboliczne upamiętnienie. Zamówiłam krzyż, tablice pamiątkowe i płytę nagrobną na wzór katyńskiej.
Syn Stanisława – Zbigniew Lewoniec uczył się przed wojną w szkole pilotów w Warszawie. Trafił do Anglii, służył pilotem w eskadrze lotniczej, był zbity koło miasta Clacton w Anglii i tam jest pochowany. On również został upamiętniony symboliczną tablicą. Ważną rzeczą jest, aby zachować pamięć i prawdziwą historię o wydarzeniach minionych lat.
Miejsce pamięci powstało w 2012 roku z inicjatywy pani Teresy Dziurdź.
Źródła:
http://www.grodno.msz.gov.pl
http://www.rowery.olsztyn.pl